ઓરસ્ટેડનું અવલોકન જણાવો.
આકૃતિમાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે કોઈ વાહક તાર સાથે વિદ્યુતકોષનું જોડાણ કરેલ છે.
વાહક તાર પાસે ચુંબકીય સોય રાખેલ છે. આ ચુંબકીય સોય ઉત્તર-દક્ષિણ્ દિશામાં સ્થિર થયેલ છે.
સ્વિચ દબાવતાં તારમાંથી વિદ્યુતપ્રવાહ પસાર થાય છે ત્યારે યુંબકીય સોયનું કોણાવર્તન તારને કેન્દ્ર તરીકે ગણતાં તેને લંબસમતલમાં રહેલા કાલ્પનિક વર્તુળના સ્પર્શકરૂપે હોય છે જે આકૃતિ $(a)$ માં દર્શાવી છે. અહી સોય તારની ખૂબજ નજીક હોવાથી પૃથ્વીનું યુંબકીયક્ષેત્ર અવગણી શકાય છે. જો પ્રવાહની દિશા ઉલટાવીએ તો સોયનું કોણાવર્તન પણ ઉલટાઈ જય છે. જે આકૃતિ $(b)$ માં દર્શાવેલ છે.
પ્રવાહ વધારતા અથવા ચુંબકીય સોયને તારની નજીક લાવતા કોણાવર્તન વધે છે. આ દર્શાવે છે કે ગતિમાન વિદ્યુતભાર અથવા પ્રવાહો આસપાસના અવકાશમાં ચુંબકિયક્ષેત્ર ઉત્પન્ન કરે છે.
એક ખંડ $\Delta l=\Delta \hat{i}$ ને ઉગમબિંદુ ઉપર મૂકવામાં આવેલ છે. જેમાંથી મોટો પ્રવાહ $I=10 \mathrm{~A}$ પસાર થાય છે. આ $1 \mathrm{~cm}$ લંબાઇના $\Delta x$ ખંડને કારણે $y$-અક્ષ ઉપર $0.5$ અંતરે ચુંબકીય ક્ષેત્ર. . . . . .હશે.
આકૃતિ $(a)$ માં દર્શાવ્યા મુજબ $12\, A$ વિદ્યુતપ્રવાહ ધારિત સીધા તારને $2\, cm$ ત્રિજ્યાના અર્ધ વર્તુળાકાર ચાપમાં વાળ્યો છે. ધારોકે આ ચાપના કેન્દ્ર પર ચુંબકીયક્ષેત્ર $B$ છે. $(a)$ સીધા વિભાગો વડે ઉદ્ભવતું ચુંબકીયક્ષેત્ર કેટલું હશે ? $(b)$ અર્ધવર્તુળાકાર ચાપના કારણે મળતા $B$ કરતાં, વર્તુળાકાર ગાળા વડે મળતું ચુંબકીયક્ષેત્ર કઈ રીતે જુદું પડે છે અને કઈ રીતે તેને મળતું આવે છે ? $(c)$ આકૃતિ $(b)$ માં દર્શાવ્યા મુજબ આ તારને તેટલી જ ત્રિજ્યાના પરંતુ વિરુદ્ધ દિશામાં અર્ધ વર્તુળાકાર ચાપમાં વાળવામાં આવે તો તમારો જવાબ જુદો હશે ?
$ 2\pi\, {\rm{ }}cm $ ત્રિજયા ધરાવતી બે સમકેન્દ્રિય રીંગને એકબીજાને લંબ રહે તેમ મૂકેલ છે. તેમાંથી $3A$ અને $4A$ પ્રવાહ પસાર કરતાં કેન્દ્ર પર ચુંબકીયક્ષેત્ર કેટલું થાય?
$10 \mathrm{~cm}$ ત્રિજ્યા ધરાવતી અને સજ્જઙ રીતે વીંટાળેલ $100$ આાંટાના ગૂંચળામાંથી $7$ $A$નો પ્રવાહ પસાર થાય છે. ગૂંચળાના કેન્દ્ર આગળ ચુંબકીય ક્ષેત્રનું મૂલ્ય. . . . . . . . . . હશે.
[મુક્તાવકાશ માટે પારગમ્યતા $4 \pi \times 10^{-7}$ $SI$ એકમ લો]