કોઈ એક નિર્દેશફ્રેમની સાપેક્ષમાં ગતિ કરતાં બે કણોના સાપેક્ષ વેગનાં સૂત્રો લખો અને તેનું વ્યાપક સમીકરણ લખો. 

Vedclass pdf generator app on play store
Vedclass iOS app on app store

ધારો કે કોઈ બે કણો $A$ અને $B$ ના કોઈ એક નિર્દેશફેમ (ધારો કે જમીન)ની સાપેક્ષે વેગો અનુકમે $\vec{v}_{ A }$ અને $\vec{v}_{ B }$ છે.

$B$ ની સાપેક્ષે $A$ નો વેગ, $\vec{v}_{ AB }=\vec{v}_{ A }-\vec{v}_{ B }$

અને $A$ ની સાપેક્ષે $B$ નો વેગ,

$\vec{v}_{ BA }=\vec{v}_{ B }-\vec{v}_{ A }$

આમ, સમી. $(1)$ અને $(2)$ પરથી કહી શકાય કે,

$\vec{v}_{ AB }=-\vec{v}_{ BA }$ અને $\left|\vec{v}_{ AB }\right|=\left|\vec{v}_{ BA }\right|$ છે.

એટલે કે $A$ ની સાપેક્ષે $B$ નો વેગ અને $B$ ની સાપેક્ષે $A$ નો વેગના મૂલ્યો સમાન હોય છે.

વ્યાપક રીતે કોઈ પણ પદાર્થો $P$ અને $Q$ ના કોઈ ત્રીજા પદાર્થ $X$ ની સાપેક્ષમાં વેગો જાણતા હોઈએ તો, $Q$ ની સાપેક્ષે $P$ નો વેગ

$\vec{v}_{ PQ }=\vec{v}_{ PX }+\vec{v}_{ XQ }$

$\vec{v}_{ PQ }=\vec{v}_{ PX }-\vec{v}_{ QX } \ldots \ldots(3)$

$\left[\vec{v}_{ XQ }=-\vec{v}_{ QX }\right]$

ઉપરનું સમી. $(3)$ એ વ્યવહારમાં મળતા (બહુ મોટા ન હોય તેવા) વેગો માટે જ સાચું છે.

જો આમાંનો કોઈ પદાર્થ ભ્રમણ (ચાકગતિ) કરતો હોય અથવા તેમના વેગ ખૂબ જ વધારે (પ્રકશના વેગની નજીકના) હોય અને દરેક નિર્દેશફ્રેમમાં માપેલ વેગ માટેનો સમયગાળો સમાન ન હોય, ત્યારે આ સમીકરણી સાચું નથી.

Similar Questions

કોલમ $-I$ ને કોલમ $-II$ સાથે જોડો.

કોલમ $-I$ કોલમ $-II$
$(1)$ વેગનો શિરોલંબ ધટક શૂન્ય $(a)$ પરવલયાકાર પથને સ્પર્શકરૂપે
$(2)$ રેખીય વેગ $(b)$ પ્રક્ષિપ્ત પદાર્થના ગતિમાર્ગના મહત્તમ બિંદુ

એક વ્યક્તિ વર્તુળાકાર માર્ગ ઉપર આકૃતિમાં દર્શાવ્યા અનુસાર $ A$ થી $B$ પર જાય છે. જો તે $60\,m$ જેટલું અંતર કાપતો હોય, તો તેના સ્થાનાંતરનું મૂલ્ય (માનાંક) લગભગ $.......m$ થશે.
$\left(\cos 135^{\circ}=-0.7\right.$ આપેલ છે.)

  • [JEE MAIN 2022]

યોગ્ય રીતે આકૃતિ દોરી સાપેક્ષ વેગની (Relative velocity) સમજૂતી આપો. 

એક માણસ ખુલ્લા મેદાનમાં એેવી રીતે ગતિ કરે છે કે $10 \,m$ સુધી સીધી રેખામાં ગતિ કર્યા બાદ તે તેની ડાબી બાજુથી $60^{\circ}$ તીવ્ર વળાંક લે છે. તો પ્રારંભથી $8$માં વળાંક સુધી કરેલુ સ્થાનાંતર ......... $m$ હશે.

નીચે દર્શાવેલ દરેક વિધાન ધ્યાનપૂર્વક વાંચો અને કારણ તથા ઉદાહરણ સહિત દર્શાવો કે તે સાચું છે કે ખોટું : અદિશ રાશિ તે છે કે જે

$(a)$ કોઈ પ્રક્રિયામાં અચળ રહે છે.

$(b)$ તે ક્યારેય ઋણ નથી હોતી.

$(c)$ તે પરિમાણરહિત હોય છે.

$(d)$ અવકાશમાં એક બિંદુથી બીજા બિંદુ વચ્ચે બદલાતી નથી.

$(e)$ તે દરેક અવલોકનકાર માટે એક મૂલ્ય હોય છે પછી ભલે તેના મામાક્ષોનાં નમન $(Orientations)$ જુદાં હોય.