હાઈડ્રોજન પરમાણમાં ઈલેક્ટ્રૉન અને પ્રોટોન વચ્ચેનું ગુરુત્વાકર્ષણ, કુલંબ આકર્ષણ કરતાં $10^{-10}$ ગણું નાનું છે. આ હકીકતને જોવાની એક વૈકલ્પિક રીત, ઈલેક્ટ્રૉન અને પ્રોટોન ગુરુત્વાકર્ષણથી બંધિત હોત તો હાઈડ્રોજન પરમાણુની પ્રથમ બોર કક્ષાની ત્રિજ્યાનો અંદાજ મેળવવાની છે. તમને તેનો ઉત્તર રસપ્રદ લાગશે.
Radius of the first Bohr orbit is given by the relation,
$r_{1}=\frac{4 \pi \epsilon_{0}\left(\frac{h}{2 \pi}\right)^{2}}{m_{e} e^{2}}\dots(i)$
Where,
$\epsilon_{0}=$ Permittivity of free space
$h=$ Planck's constant $=6.63 \times 10^{-34}\, Js$
$m_{e}=$ Mass of an electron $=9.1 \times 10^{-31} \,kg$
$e=$ Charge of an electron $=1.9 \times 10^{-19}\, C$
$m_{p}=$ Mass of a proton $=1.67 \times 10^{-27} \,kg$
$r=$ Distance between the electron and the proton
Coulomb attraction between an electron and a proton is given as
$F_{c}=\frac{e^{2}}{4 \pi \epsilon_{0} r^{2}}\dots(ii)$
Gravitational force of attraction between an electron and a proton is given as
$F_{G}=\frac{G m_{p} m_{e}}{r^{2}}\dots(iii)$
Where,
$G=$ Gravitational constant $=6.67 \times 10^{-11} \,Nm ^{2} / kg ^{2}$
The electrostatic (Coulomb) force and the gravitational force between an electron ahd a proton are equal, then we can write
$\therefore F_{G}=F_{C}$
$\frac{G m_{p} m_{e}}{r^{2}}=\frac{e^{2}}{4 \pi \epsilon_{0} r^{2}}$
$\therefore \frac{e^{2}}{4 \pi \epsilon_{0}}=G m_{p} m_{e}\dots(iv)$
Putting the value of equation $(iv)$ in equation $(i),$ we get
$r_{1}=\frac{\left(\frac{h}{2 \pi}\right)^{2}}{G m_{p} m_{e}^{2}}$
$=\frac{\left(\frac{6.63 \times 10^{-34}}{2 \times 3.14}\right)^{2}}{6.67 \times 10^{-11} \times 1.67 \times 10^{-27} \times\left(9.1 \times 10^{-31}\right)^{2}}$$\approx 1.21 \times 10^{29} \,m$
It is known that the universe is $156$ billion light years wide or $1.5 \times 10^{27} \,m$ wide. Hence, we can conclude that the radius of the first Bohr orbit is much greater than the estimated size of the whole universe.
ગેઇગર-માસર્ડનના $\alpha -$ કણ પ્રકીર્ણનના પ્રાયોગિક પરિણામોની ચર્ચા કરો.
હાઈડ્રોજન પરમાણુમાં પ્રથમ ઉત્તેજીત અવસ્થા અને ભૂમિ અવસ્થાની કક્ષાના ક્ષેત્રફળનો ગુણોત્તર શોધો.
ઇલેક્ટ્રોન માટે e/m શોધવાની થોમસનની રીતમાં.....
પ્લમ પુડિંગ પરમાણુ મૉડલ કોને કહે છે ?
પ્રચલિત સિદ્ધાંતો મુજબ, ન્યુક્લિયસની ફરતે ઈલેક્ટ્રૉન કોઈ પણ કક્ષામાં હોઈ શકે છે. તો પછી પરમાણુનું લાક્ષણિક પરિમાણ શાના પરથી નક્કી થાય છે? પરમાણુ તેના લાક્ષણિક પરિમાણ કરતાં હજાર ગણો મોટો કેમ નથી? આ પુસ્તકમાં તમે શીખ્યા તે પ્રખ્યાત મોડેલ પર પહોંચતાં અગાઉ બોહરને આ પ્રશ્નએ ખૂબ મૂંઝવી દીધો હતો? તેણે શોધ અગાઉ શું કર્યું હશે તેને મૂર્તિમંત (Simulate) કરવા માટે, કુદરતના મૂળભૂત અચળાંકોની મદદથી, આપણે નીચેની રમત કરીએ અને જોઈએ કે આપણને પરમાણુના જાણીતા પરિમાણ $(\sim 10^{-10}\, m)$ ના લગભગ જેટલી લંબાઈનું પરિમાણ ધરાવતી રાશિ મળે છે કે કેમ?
$(a)$ મૂળભૂત અચળાંકો $e, m$ અને $c$ પરથી લંબાઈના પરિમાણ ધરાવતી રાશિ રચો. તેનું સંખ્યાત્મક મૂલ્ય શોધો.
$(b)$ તમે જોશો કે $(a)$ માં મેળવેલી લંબાઈ, પરમાણુના પરિમાણ કરતાં માનના (મૂલ્યના) ઘણાં ક્રમોથી નાની છે. ઉપરાંત તેમાં રહેલ છે. પરંતુ પરમાણુઓની ઊર્જાઓ મહદ્અંશે બિન-સાપેક્ષવાદીય વિસ્તારોમાં હોય છે જ્યાં $c$ કોઈ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે તે અપેક્ષિત નથી. કદાચ આ બાબતે બોહરને એમ સૂચવ્યું હશે કે $c$ ને દૂર કરવો અને પરમાણુનું સાચું પરિમાણ મેળવવા માટે 'કંઈક બીજું' શોધવું. હવે, તે ગાળામાં પ્લેન્કના અચળાંક $h$ એ અન્ય સ્થળે દેખા દીધેલી જ હતી. $h, m$ અને $e$ પરમાણુનું સાચું પરિમાણ આપશે એવું ઓળખવામાં (સમજવામાં), બોહરનું મહાન અંતર્દર્શન (Insight) રહેલું છે. $h, m$ અને $ e$ પરથી લંબાઈનાં પરિમાણ ધરાવતી રાશિ રચો અને તેનું સંખ્યાત્મક મૂલ્ય માનનો સાચો ક્રમ ધરાવે છે તેમ ચકાસીને પુષ્ટિ કરો.