$\beta -$ ક્ષયમાં મૂળભૂત ન્યુક્લિયર પ્રક્રિયાઓ સમીકરણ આપી સમજાવો. 

 જો કે ન્યુક્લિયસમાં ઇલેક્ટ્રૉન્સ, પૉઝિટ્રૉન્સ કે ન્યૂટ્રિનો હોતા નથી તેમ છતાં તેઓ આ કણોનું ઉત્સર્જન કરે છે.

જો અસ્થાયી ન્યુક્લિયસમાં વધારાનો ન્યૂટ્રોન હોય તો તેને સ્થાયી થવા માટે આ ન્યૂટ્રોનનું પ્રોટૉનમાં આપમેળે રૂપાંતર થાય છે. જેને નીચેના સમીકરણ વડે રજૂ કરી શકાય.

$n\rightarrow p+\overline e+\overline v$ જેને $\beta^-$ક્ષય કહે છે.

જો અસ્થાયી ન્યુક્લિયસમાં વધારાનો પ્રોટૉન હોય, તો તેને સ્થાયી થવા માટે આ વધારાના પ્રોટોનનું ન્યૂટ્રૉનમાં આપમેળે રૂપાંતર થાય છે જેને નીચેના સમીકરણ વડે રજૂ કરી શકાય છે.

$p\rightarrow n + e^+ + V$ જેને $\beta+$-ક્ષય કહે છે.

નોંધો કે મુક્ત ન્યૂટ્રૉન, પ્રોટૉનમાં ક્ષય (રૂપાંતર) પામે છે પણ પ્રોટૉનનો ક્ષય પામીને ન્યૂટ્રૉનમાં રૂપાંતર થવાની પ્રક્રિયા માત્ર ન્યુક્લિયસની અંદર જ શકય છે. કારણ કે પ્રોટોનનું દળ ન્યૂટ્રૉનના દળ કરતાં થોડુંક ઓછું છે તેથી પ્રોટૉનનો ક્ષય શક્ય નથી,