આકૃતિ જુઓ. $4\; kg$ દળ એક સમક્ષિતિજ સમતલ પર રહેલ છે. સમતલને સમક્ષિતિજ સાથે ક્રમશ: ઢળતું કરતાં $\theta= 15^o$ એ તે દળ ખસવાની શરૂઆત કરે છે. બ્લૉક અને સપાટી વચ્ચેનો સ્થિત ઘર્ષણાંક કેટલો હશે ?
ઢાળ પર સ્થિર રહેલા દળ $m$ પર $(i)$ વજન $mg$ અધો દિશામાં લાગે $(ii)$ સમતલ વડે બ્લૉક પર લંબ બળ $N$ લાગે $(iii)$ અપેક્ષિત ગતિનો વિરોધ કરતું સ્થિત ઘર્ષણબળ $f_{ s }$ લાગે. સંતુલનમાં આ બધાં બળોનું પરિણામી બળ શૂન્ય બનવું જોઈએ. દર્શાવેલી બે દિશાઓમાં $mg$ નાં ઘટકો લેતાં,
$m g \sin \theta=f_{s}, \quad m g \cos \theta=N$
જેમ જેમ $\theta $ વધે છે તેમ તેમ સ્વનિયમન કરતું ઘર્ષણબળ વધે છે અને $\theta = {\theta _{\max }}$, માટે ${f_s}$ તેનું મહત્તમ મૂલ્ય પ્રાપ્ત કરે છે $\left(f_{s}\right)_{\max }=\mu_{s} N$
આથી, $\tan \theta_{\max }=\mu_{s}$ અથવા $\theta_{\max }=\tan ^{-1} \mu_{s}$
જ્યારે $\theta$, $\theta_{\max }$ કરતાં સહેજ જ વધે કે તરત બ્લૉક પર સહેજ ચોખ્ખું બળ લાગે અને તે ખસવા લાગે. એ નોંધો કે $\theta_{\max }$ માત્ર $\mu_{ s }$ પર આધારિત છે પણ બ્લૉકના દળ પર આધારિત નથી.
$\quad \theta_{\max }=15^{\circ}$ માટે
$\mu_{s}=\tan 15^{\circ}$
$=0.27$
ખરબચડી સમક્ષિતિજ સપાટી પર $10\,kg$ ના પડેલા લાકડાના બ્લોકને ખેંચવા માટે $49\, N$ બળની જરૂર પડે છે, તો ઘર્ષણાંક અને ઘર્ષણનો કોણ શોધો.
એક ઢોળાવવાળા સમતલને એવી રીતે વાળવામાં આવે છે કે જેથી ઉર્ધ્વ આડછેદ $y=\frac{x^{2}}{4}$ થી આપી શકાય, જ્યાં , $y$ એ ઉર્ધ્વ દિશા અને $x$ સમક્ષિતિજ દિશા છે. જે આ વક્ર સમતલની ઉપરની સપાટી $\mu=0.5$ જેટલા ઘર્ષણાંક સાથે ખરબચડી હોય તો એક સ્થિર બ્લોક (ચોસલું) નીચે સરકે નહીં તે મહત્તમ ઊંચાઈ ...........$cm$ હશે
ઘર્ષણના લાભ અને ગેરલાભ જણાવો તથા ઘર્ષણ ઘટાડવાના ઉપાયો જણાવો.
“માણસ કોઈ ઘર્ષણવાળી સપાટી પર ચાલે છે ત્યારે ઘર્ષણબળ તેની ગતિની વિરુદ્ધ દિશામાં લાગે છે.” આ વિધાન સાચું છે ? કારણ આપો.
$1\, kg$ ના બ્લોકને દિવાલ પર રાખવા માટે લંબબળ $F$ લગાડવામાં આવે છે.જો ઘર્ષણાક $0.2$ હોય,તો બળ $F$ નું ન્યૂનતમ મૂલ્ય ....... $N$ હોવું જોઈએ.