સામાન્ય પ્રક્યિા લખી તેનો વિકલન વેગ સમીકરણ અને વેગ નિયમન લખો.

$(a)$ સામાન્ય પ્રક્રિયા નીચે મુજબ :

$aA + bB \rightarrow cC + dD$

જ્યાં $a, b, c$ અને $d$ અનુક્રમે $A, B, C$ અને $D$ના તત્ત્વયોગમિતિય ગુણાંકો છે.

$(b)$ પ્રક્રિયાના વેગની અભિવ્યક્તિ નીચે મુજબ :

વેગ $\propto[ A ]^{x}[ B ]^{y}$

જ્યાં $x=a$ અને $y=b$ જે પ્રક્રિયક $A$ અને $B$ના તત્ત્વયોગમિતિય ગુણાંકો છે, જે હોય અથવા ન પણ હોય. ઉપરના સમીકરણ $(ii)$ને નીચે પ્રમાણે લખી શકાય છે.

વિકલન વેગ $=[ A ]^{x}[ B ]^{y}$

$\therefore-\frac{ d [ R ]}{ dt }=k[ A ]^{x}[ B ]^{y}$

જેમાં $k$ સપ્રમાણતા અચળાંક છે અને તેને વેગ અચળાંક કહે છે. પ્રક્રિયાના વિકલલન વેગ સમીકરણના સપ્રમાણતા અચળાંક $(k)$ને વેગ અચળાંક કહે છે.

$(c)$ વેગ નિયમ અથવા વેગ અભિવ્યક્તિ : વેગ નિયમ તે એવી અભિવ્યક્તિ છે જેમાં પ્રક્રિયાના વેગ પ્રક્રિયકોની સાંદ્રતાના પર્યાયમાં દર્શાવાય છે. જેમાં દરેક પર્યાય પર કોઈ ઘાતાંક મૂકવામાં $(raise)$ આવે છે, જે સંતુલિત રાસાયણિક સમીકરણમાં પ્રક્રિયા પામતી (કરતી) સ્પિસીઝના તત્ત્વ યોગમિતિય ગુણાંક હોય અથવા ન પણ હોય.

ઉ.દા. : $2 NO _{( g )}+ O _{2( g )} \rightarrow 2 NO _{2( g )}$

પ્રક્રિયાના વિકલન વેગ નિયમની અભિવ્યક્તિ નીચે પ્રમાણે છે.

વેગ$=-\frac{ d [ R ]}{ dt }=k\left[ NO _{2}\right]^{2}\left[ O _{2}\right]$

અહી $x=2= NO$ નો સહગુણાંક અને $y=1= O _{2}$ નો સહગુણાંક જે આપણે લખતા નથી પણ સ્વીકારી લઈએ છીએ.