ચાર ધાતુઓ $A$, $B$, $C$ અને $D$ ના નમૂના લીધેલા છે અને નીચે દર્શાવેલ દ્રાવણમાં એક પછી એક ઉમેરેલ છે. પ્રાપ્ત થયેલ પરિણામોને નીચે મુજબ કોષ્ટકમાં સારણીબદ્ધ કરેલ છે :
ધાતુ | આયર્ન $(II)$ સલ્ફેટ | કૉપર $(II)$ સલ્ફેટ | ઝિંક સલ્ફેટ | સિલ્વર નાઇટ્રેટ |
$A.$ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | વિસ્થાપન | ||
$B.$ | વિસ્થાપન | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | ||
$C.$ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | વિસ્થાપન |
$D.$ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ | કોઈ પ્રક્રિયા નહિ |
ધાતુઓ $A$, $B$, $C$ અને $D$ વિશે નીચે દર્શાવેલા પ્રશ્નોના ઉત્તર માટે ઉપર્યુક્ત કોષ્ટકનો ઉપયોગ કરો.
$(i)$ સૌથી વધુ સક્રિય ધાતુ કઈ છે ?
$(ii)$ જો $B$ ને કૉપર $(II)$ સલ્ફેટના દ્રાવણમાં ઉમેરવામાં આવે તો તમે શું અવલોકન કરશો ?
$(iii)$ ધાતુઓ $A, \,B,\, C$ અને $D$ ને પ્રતિક્રિયાત્મકતા ઊતરતા ક્રમમાં ગોઠવો.
$A + FeSO _{4} \rightarrow$ No reaction, i.e., $A$ is less reactive than iron
$A + CuSO _{4} \rightarrow$ Displacement, i.e., $A$ is more reactive than copper
$B + FeSO _{4} \rightarrow$ Displacement, i.e., $B$ is more reactive than iron
$B + ZnSO _{4} \rightarrow$ No reaction, i.e., $B$ is less reactive than zinc
$C + FeSO _{4} \rightarrow$ No reaction, i.e., $C$ is less reactive than iron
$C + CuSO _{4} \rightarrow$ No reaction, i.e., $C$ is less reactive than copper
$C + ZnSO _{4} \rightarrow$ No reaction, i.e., $C$ is less reactive than zinc
$C + AgNO _{3} \rightarrow$ Displacement, i.e., $C$ is more reactive than silver
$D + FeSO _{4} / CuSO _{4} / ZnSO _{4} / AgNO _{3} \rightarrow$ No reaction, i.e.,
$D$ is less reactive than iron, copper, zinc, and silver
From the above equations, we obtain :
$\begin{matrix}
\begin{matrix}
\begin{matrix}
Zn \\
B \\
\end{matrix} \\
Fe \\
A \\
Cu \\
\end{matrix} \\
C \\
Ag \\
D \\
\end{matrix}\begin{matrix}
\begin{matrix}
\downarrow \\
\downarrow \\
\downarrow \\
\downarrow \\
\end{matrix} \\
\downarrow \\
\downarrow \\
\downarrow \\
\end{matrix}\begin{matrix}
Most\,\,reactive \\
reactivity\,\,Series \\
Least\,\,reactive \\
\end{matrix}$
$(i)$ $B$ is the most reactive metal.
$(ii)$ If $B$ is added to a solution of copper $(II)$ sulphate, then it would displace copper.
$B + CuSO _{4} \rightarrow$ Displacement
$(iii)$ The arrangement of the metals in the order of decreasing reactivity is: $B > A > C > D$
આયનીય સંયોજનો શા માટે ઊંચા ગલનબિંદુ ધરાવે છે ?
મિશ્રધાતુઓ એટલે શું ?
તમને એક હથોડી, બૅટરી, ગોળો, તાર અને સ્વિચ આપેલા છે.
$(a)$ તમે તેમનો ધાતુઓ અને અધાતુ વચ્ચે ભેદ પારખવા કેવી રીતે ઉપયોગ કરી શકશો ?
$(b)$ ધાતુઓ અને અધાતુઓ વચ્ચેની આ પરખ કસોટીઓની ઉપયોગિતાનું મૂલ્યાંકન કરો.
પ્રત્યુષે સ્પેચ્યુલા પર સલ્ફર પાઉડર લીધો અને તેને ગરમ કર્યો. નીચેની આકૃતિમાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે તેણે તેની ઉપર કસનળી ઊંધી રાખીને ઉત્પન્ન થતો વાયુ એકત્ર કર્યો.
$(a)$ વાયુની અસર
$(i)$ શુષ્ક લિટમસ પેપર પર શી થશે ?
$(ii)$ ભેજયુક્ત લિટમસ પેપર પર શી થશે ?
$(b)$ પ્રક્રિયા માટે સમતોલિત રાસાયણિક સમીકરણ લખો.
કુદરતમાં મુક્ત અવસ્થામાં મળતી બે ધાતુઓનાં નામ આપો.