ચુંબકીય બળ માટે ન્યૂટનનો ત્રીજો નિયમ પળાય છે. $ (0, R, 0)$ સ્થાને રહેલાં વિધુતપ્રવાહધારિત ખંડ $\overrightarrow {d{l_1}} = dl\left( {\hat i} \right)$ ઊગમબિંદુએ અને $\overrightarrow {d{l_2}} = dl\left( {\hat j} \right)$ માટે ચકાસો. બંને ખંડમાંથી $\mathrm{I}$ જેટલો પ્રવાહ પસાર થાય છે.
બાયો-સાવરના નિયમ મુજબ, $I \overrightarrow{d l} \times \vec{r}$ ની દિશામાં ચુંબકીયક્ષેત્ર $\overrightarrow{ B }$ હોય છે. જ્યારે $I \overrightarrow{d l}$ પ્રવાહની દિશામાં હોય છે.
$(0, R , 0)$ પાસે રહેલા $d l_{2}$ ખંડ માટે ચુંબકીયક્ષેત્ર,
$\overrightarrow{ B }= I \overrightarrow{d l}_{2} \times \vec{r}= I d l(\hat{i}) \times r \hat{j}= I d l r(\hat{i} \times \hat{j})$
$\therefore\overrightarrow{ B }= I d l r(\hat{k})$
અર્થાત્ $z$-અક્ષની દિશામાં મળશે.
આ ખંડ પર લાગતું બળ,
$\overrightarrow{ F }_{2} = I \overrightarrow{d l}_{2} \times \overrightarrow{ B }$
$= I d l(\hat{i}) \times B (\hat{k})$
$= I d l B (\hat{i} \times \hat{k})$
$= I d l B (-\hat{j})$
આ બળ $y$-દિશામાં લાગશે.
ઊગમબિંદુએ રહેલાં ખંડ $d l_{1}$ પર ચુંબકીયક્ષેત્ર,
$I \overrightarrow{d l}_{1} \times \vec{r}= I d \hat{l}_{j} \times r(-\hat{j})$
$=0$
$\vec{r}=r(-\hat{j})$ કારણે કે, પ્રથમ ખંડ $(0, R , 0)$ પર છે. તેની સાપેક્ષ આ ખંડનો સ્થાન સદિશ $y$-દિશામાં મળે છે. આમ, આ સ્થાન પર યુંબકીયક્ષેત્ર શૂન્ય છે. તેથી $\overrightarrow{d l}_{2}$ ના કારણે $\overrightarrow{d l}_{1}$ પર લાગતું ચુંબકીય બળ શૂન્ય હોય. આમ,ચુંબકીય બળો ન્યૂટનના ત્રીજા નિયમનું પાલન કરતાં નથી.
વિધુતપ્રવાહધારિત ખંડના કારણે ઉત્પન્ન થતાં ચુંબકીય ક્ષેત્ર માટે બાયો-સાવરનો નિયમ લખો. ચુંબકીય ક્ષેત્રની દિશા જણાવો અને આ નિયમ પરથી ચુંબકીયક્ષેત્રનો એકમ દર્શાવો.
આકૃતિમાં દર્શાવ્યા મુજબ $ABCD$ એ વાહતારનો બનેલો એક બંધ ગાળો છે, જેમાંથી પ્રવાહ $I$ વહે છે. $ABCD$ ને પુસ્તકના પાનાના સમતલમાં રાખેલ છે. $b$ જેટલી ત્રિજ્યાની ચાપ $BC$ તથા $a$ ત્રિજ્યાની ચાપ $DA$ ને બે સુરેખ તાર $AB$ અને $CD$ વડે જોડેલ છે. $AB$ અને $CD$ એ ઉગમબિંદુ પાસે $30^{\circ}$ નો ખૂણો બનાવે છે. પુસ્તકના પાનાને લંબ એવો બીજી એક પાતળો તાર ઉદમબિંદુમાંથી પસાર થાય છે. જેમાં વિદ્યુત પ્રવાહ $I_{1}$ વહે છે.
ઉગમબિંદુુ પાસે વહેતો વિદ્યુત પ્રવાહ $I_{1}$ ની હાજરી હોય ત્યારે શું કહી શકાય ?
બાયૉ-સાવરનો નિયમ અને સ્થિત વિદ્યુતશાસ્ત્ર માટે કુલંબના નિયમની સામ્યતા જણાવો.
વિદ્યુતપ્રવાહધારિત રિંગના કારણે ઉદ્ભવતી ચુંબકીય ક્ષેત્ર રેખાની દિશા જાણવા માટેનો નિયમ દર્શવો.
ઓરસ્ટેડનું અવલોકન જણાવો.